จ.

ลำดับที่  143.  “จกก่องข้าว  จุหมาเฒ่าแกว่งหาง”

หมายถึง.....ทำอุบายเพื่อหลอกลวงผู้อื่นให้หลงกล 

การนำไปใช้       ไม่ควรโกหก วางกลอุบาย  หลอกลวงผู้อื่น

ลำดับที่  144. “จวนไปวัด     เหมือนจั๊กหางเต่า  จวนไปกิ๋นเหล้า    คิงห้าฮาสิบ”

หมายถึง.....คนที่มีชีวิตหลงอยู่ในวังวนของอบายมุข

การนำไปใช้       อย่าประพฤติตนลุ่มหลงในอบายมุข

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “สุรายาเสพย์ติด  เป็นภัยต่อชีวิตเป็นพิษต่อสังคม”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง “ชวนทำบุญ ยากเหมือนดึงหางเต่า ชวนตั้งวงเหล้า เอ็งออกห้าข้าออกสิบ  ”

ลำดับที่ 145. “จะกิ๋นก็ขี้จ๊ะ  จะละก็เสียดาย” 

หมายถึง....คนหวงสมบัติ  ตัดใจไม่ได้ จะกินก็ตะขิดตะขวงใจ จะทิ้งไปยังเสียดายหวงแหน ตัดไม่ขาด   กำบ่าเก่าจึงว่า     “จะกิ๋นก็ขี้จ๊ะ    จะละก็เสียดาย”     

การนำไปใช้        อย่าขี้เหนียวจนเกินไป

 เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพยไทยกลาง“เกลียดตัวกินไข่  เกลียดปลาไหลกินน้ำแกง///หมาหวงก้าง”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “จะกินก็รังเกียจจริงๆ   จะทิ้งก็เสียดาย   ”

ลำดับที่  146. “จะว่าก๋ำพร้า   แม่ก็บ่ต๋าย    จะว่าสบาย    ป้อก็บ่อยู่บ้าน”

หมายถึง…เด็กที่พ่อแม่หย่าร้าง แยกไปคนละทาง  ต้องอยู่ในความดูแลของ ปู่  ย่า  ตา ยาย  ญาติพี่น้อง                

การนำไปใช้       ยอมรับสภาพที่เป็นอยู่   หันหน้าสู้ชีวิตต่อไป  อย่าท้อแท้  ยังมีญาติๆให้ความช่วยเหลืออยู่

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ขาดพ่อเหมือนถ่อหัก ขาดแม่เหมือนแพแตก  ”

ลำดับที่  147. “จะไปถกเครือหาหน่วย”

หมายถึง…..อย่าซักไซ้ไล่เรียงหาต้นตอของเรื่อง หรือสืบถามลำดับวงศาคณาญาติผู้อื่นจนเขาอึดอัดใจ    

การนำไปใช้      ควรทักทาย  สอบถามตามสมควร

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “สืบสาวราวเรื่อง”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “อย่าดึงรั้งเถาไม้    ไปให้ถึงผล”

ลำดับที่  148.  “จะตี๋เหล็กก็ขะใจ๋ตี๋เมื่อยามมันฮ้อน    จะฟ้อนก็หื้อฟ้อนเมื่อยามเมา”

หมายถึง....ทำตัวเข้ากับสถานการณ์ได้อย่างเหมาะสม  

กำบ่าเก่าจึงว่า   “จะตี๋เหล็กก็ขะใจ๋ตี๋เมื่อยามมันฮ้อน  จะฟ้อนก็หื้อฟ้อนเมื่อยามเมา”

การนำไปใช้      ทำตัวให้เข้ากับสถานการณ์ ถูกกาลเทศะ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “ทันการณ์//ผสมโรง”

ลำดับที่  149.  “จะไปเปิดเสื้อหื้อเปิ้นหันหลัง     จะไปลอกหนังหื้อเปิ้นหันจิ๊น”

หมายถึง.....เรื่องส่วนตัว ความขัดแย้งในครอบครัวญาติพี่น้อง ไม่ควรนำไปเล่าให้ผู้อื่นฟัง

กำบ่าเก่าจึงว่า     “จะไปเปิดเสื้อ     หื้อเปิ้นหันหลัง   จะไปลอกหนัง  หื้อเปิ้นหันจิ๊น” 

การนำไปใช้       อย่าให้มีเรื่องขัดแย้งในครอบครัว  ถ้ามีเรื่องไม่เข้าใจกันก็หาทางไกล่เกลี่ยรอมชอม ให้ยุติ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ความในอย่าออก  ความนอกอย่าเข้า”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “อย่าเปิดเสื้อให้เขาเห็นหลัง  อย่าลอกหนังให้เขาเห็นเนื้อ”

ลำดับที่  150.  “จะไปฟังกล๋องหน้าเดียว”  

หมายถึง…..อย่าฟังความข้างเดียว 

การนำไปใช้        พิจารณารับฟังเรื่องราว  ฟังเหตุผลของทุกฝ่ายอย่างครบถ้วน  ตัดสินด้วยความยุติธรรม

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ฟังความข้างเดียว”

ลำดับที่  151.  “จะไปเอาคนต๋าบอดมานำตาง    จะไปเอาคนต๋าฟางมาแบกไม้แคร่”

หมายถึง.....ไม่ควรเลือกผู้ไม่มีความรู้  หรือผู้รู้ไม่จริง ผู้ที่ไม่มีความสามารถมาเป็นผู้นำ

การนำไปใช้          พิจารณาเลือกคนจากความรู้ความสามารถที่เคยปรากฎต่อสังคม

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ดูคนดีดูที่การกระทำ   ดูผู้นำดูที่การเสียสละ”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “อย่าเอาคนตาบอดนำทาง นำเอาคนตาฟางมาแบกคานหาม”

ลำดับที่  152.  “จะไปหวังน้ำห้วยหน้า   น้ำฟ้าบ่ไหลลงฮอม”

หมายถึง.....อย่าฝากความหวังไว้กับสิ่งที่ไม่แน่ว่าจะเป็นจริงหรือไม่ หรือหวังลมๆแล้งๆ 

กำบ่าเก่าจึงว่า    “จะไปหวังน้ำห้วยหน้า น้ำฟ้าบ่ไหลลงฮอม”    

การนำไปใช้      อย่าฝากความหวังไว้ ในสิ่งที่ไม่แน่นอน  หรือไม่รู้ว่าจะเป็นความจริงตามที่คาดคิดหรือไม่

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง “ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก  ไม่เห็นกระรอกก่งหน้าไม้ ”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “อย่าหวังน้ำบ่อหน้า  น้ำฝนจากฟ้าไม่มารวม” 

ลำดับที่  153. “จะหาบก็อาย    จะสะปายก็หนัก”

หมายถึง......คนขี้เกียจ   หนักไม่เอาเบาไม่สู้  คนหยิบโหย่ง ทำอะไรไม่จริงจัง หาข้ออ้างเพื่อหลบเลี่ยงงาน       กำบ่าเก่าจึงว่า   “จะหาบก็อาย  จะสะปายก็หนัก” 

การนำไปใช้   มีความขยัน มีความภูมิใจในอาชีพที่สุจริต

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เหยียบขี้ไก่ไม่ฝ่อ”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “จะหาบบอกอาย  จะสะพายว่าหนัก  ”

ลำดับที่  154.  “จะไปตี๋กล๋องแข่งฟ้า    จะไปขี่ม้าแข่งตะวัน”

หมายถึง.....อย่าทำเรื่องที่ไร้ประโยชน์  หรือพยายามแข่งบุญแข่งวาสนากับคนมั่งมี       

การนำไปใช้           รู้เจียมตน  กระทำในสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง  ครอบครัว  สังคมรอบข้าง

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “แข่งเรือแข่งแพแข่งได้  แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้”

ลำดับที่  155.  “จะจู๋งต้องไปก่อน    จะส่อนต้องตวยหลัง”

หมายถึง.....ความสามารถของคนย่อมแตกต่างกัน บางคนชอบนำ  บางคนชอบตาม

กำบ่าเก่าจึงว่า    “จะจู๋งต้องไปก่อน  จะส่อนต้องตวยหลัง” 

การนำไปใช้       ควรรู้ตนเองอย่าฝืน  หรือปกปิดไว้ผลที่ได้จะไม่ดี สามีควรเป็นผู้นำภรรยาควรตาม

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง    “จูงต้องไปก่อน  ต้อนต้องอยู่หลัง”

(ส่อน  คือการวางเชือกไว้บนตะโพกวัวควาย  ค่อยฝึกให้มันรู้สัญญาณเชือกที่พาดอยู่ ว่าจะไปซ้ายขวา)

ลำดับที่  156. “จะไปอยู่คนเดียว   จะไปเตียวเป๋นหมู่    จะไปอู้กั๋นดัง    จะไปฟังกำส่อ”

หมายถึง.....ควรมีวินัยในตนเองและดูแลหมู่คณะให้ปฏิบัติตามแนวทางที่ดีงามของสังคม 

การนำไปใช้     ระวังตนไม่อยู่ตามลำพัง (อาจคิดมากเกิดความฟุ้งซ่าน หรือเวลามีภัยไม่มีคนช่วยเหลือ) อย่าเดินเป็นกลุ่ม (เกะกะทาง)  อย่าพูดคุยกันเสียงดัง (  เสียงรบกวนผู้อื่น )  และอย่าสนใจในคำยุแยง

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “มีสมบัติผู้ดี”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “อย่าอยู่ผู้เดียว อย่าเที่ยวเป็นกลุ่ม อย่ามั่วสุมเสียงดัง อย่าฟังคำยุ”

ลำดับที่  157.  “จะหนีก็หื้อเปิ้นเสียดาย   จะต๋ายก็หื้อเปิ้นได้เล่า”

หมายถึง.....ผู้ทำคุณความดีต่อสังคมอย่างสม่ำเสมอ ย่อมเป็นที่รักและคิดถึงของคนทั่วไป  

การนำไปใช้        หมั่นทำความดี เมื่อเราจากไป  ผู้คนจะนึกถึงคุณงามความดีที่เราได้กระทำไว้ตลอดไป

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “อยู่ให้เขารัก  จากให้เขาอาลัย” 

ลำดับที่  158. “จะหล่อแต๊ก็หน   จะจนแต๊ก็หย้าน” 

หมายถึง…..กล้าๆกลัวๆ กลัวๆกล้าๆ  ไม่มั่นใจในตนเอง

การนำไปใช้        ให้มีความมั่นใจในตนเอง  กล้าแสดงออก  กล้ากระทำในสิ่งที่ดีงาม

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “กล้าๆกลัวๆกลัวๆกล้าๆ///ใจเสาะ///ใจปลาซิว”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “จะกระโจนใส่   ก็กลัวต้องถอยร่น  จะวิ่งเข้าชน  ก็ยังหวาดเกรง”

ลำดับที่  159. “จ๊ะต๋าบ่ากอกแห้ง”

หมายถึง.....คนไร้วาสนา ชะตาตก  อาภัพอับโชค ทำอะไรไม่เจริญ   

การนำไปใช้         ใช้ความมานะอดทนต่อสู้ชีวิต สักวันจะพบความสำเร็จ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “คนอับโชค///ดวงตก///อาภัพ”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “ดวงชะตามะกอกแห้ง”

ลำดับที่  160. “จับใจ๋งูบ่จูใจ๋เขียด    จับใจ๋เปี๊ยดบ่เปิงใจ๋ไม้กาน    จับใจ๋หลานบ่ถูกใจ๋คนเฒ่า”

ลำดับที่  161.  “จับใจ๋แฮ้ง   บ่แจ้งใจ๋ก๋า    จับใจ๋ครูบา    บ่เปิงใจ๋พระหน้อย”

หมายถึง.....เรื่องความชอบของเราย่อมแตกต่างกัน   

การนำไปใช้       ความชอบของคนย่อมแตกต่างกัน  อย่าฝืนใจให้ทำ  แม้ทำก็ไม่ได้ผลดีเพราะโดนบังคับ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ ลางเนื้อชอบลางยา ” 

ลำดับที่  162. “จา-ติว่าน้ำบ่หลอนขาดปล๋า    จา-ติว่านาบ่หลอนขาดข้าว”

หมายถึง.....คนเราถ้ามีความอดทนตั้งใจจริง  ขยันทำมาหากินคงไม่ขัดสนยากไร้       

 การนำไปใช้      มีความตั้งใจอย่างจริงจังในการทำงาน  จะหาช่องทางเลี้ยงตนเองและครอบครัวได้

เทียบสำนวน สุภาษิต คำพังเพยไทยกลาง   “ไม่มีความยากจนในหมู่ชนที่ขยัน”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “ในน้ำมีปลา    ในนามีข้าว”

ลำดับที่  163. “จ๊างบ่ต๋ายฟั่งถอดงา    หมาบ่ต๋ายฟั่งถอดเขี้ยว”

หมายถึง.....บิดามารดายังมีชีวิต ลูกๆกลับแย่งทรัพย์สมบัติ   

การนำไปใช้       ถ้าบิดามารดายังมีชีวิต   อย่าได้คิดแบ่งสมบัติ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “อกตัญญู”

ลำดับที่  164.  “จิ้นบ่เน่าหนอนบ่จี    กำบ่มีเขาบ่ว่า”

หมายถึง.....เรื่องไม่มีความจริงเขาคงไม่นำมาเล่าลือ     

การนำไปใช้      ให้พิจารณาเรื่องที่รับฟังมาอาจมีมูลความจริงอยู่บ้าง

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “ไม่มีมูลฝอยหมาไม่ขี้”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “เนื้อไม่เน่าหนอนไม่ไช   เรื่องไม่จริงคงไม่มีคนเล่า”

ลำดับที่  165. “จ๊างเฒ่าย่ำงวง    ปล๋าตั๋วหลวงต๋ายน้ำตื้น”

หมายถึง.....คนฉลาดมีความรู้ มาพลาดท่าเสียทีด้วยเรื่องง่ายๆ

การนำไปใช้        มีความละเอียดรอบคอบ  อย่าให้พลาดในเรื่องง่ายๆ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “ปลาตายน้ำตื้น”

ลำดับที่  166.  “จี่พริกตัองมีครู  จี่ปู๋ต้องมีลาย”

หมายถึง….อย่าดูถูกผู้อื่น บางสิ่งบางอย่างต้องมีเคล็ดลับหรือเทคนิคเฉพาะที่เรียนรู้มาจากครูบาอาจารย์         

การนำไปใช้       อย่าดูถูกวิธีการ  ความสามารถของผู้อื่น 

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “ศิษย์มีครู”

ลำดับที่  167.   “จิกดอยอยู่ปื้นตี๋นคนขึ้น จะไปลื่นคนมีเพียร  ”

หมายถึง....อย่าได้ดูถูกดูหมิ่นความเพียรพยายามของผู้อื่น   

การนำไปใช้         อย่าดูถูกความตั้งใจ  ความพากเพียรของคน

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “ความพยายามอยู่ที่ไหน   ความสำเร็จอยู่ที่นั่น”

ลำดับที่  168.  “เจ็บต๊องต๋างแม่มาน”

หมายถึง.....เป็นเดือดเป็นแค้นหรือทุกข์ใจแทนคนอื่นจนเกินไป   

การนำไปใช้      อย่าเป็นทุกข์แทนผู้อื่นจนออกหน้าออกตาจะโดนหมั่นไส้  ควรเห็นใจตามสมควร

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ไม่มีความยากจนในหมู่ชนที่ขยัน”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง   “เจ็บท้องแทนคนตั้งครรภ์”

ลำดับที่  169.  “เจ้ามีเวียกมีก๋าร   หื้อแล่นจ้วย”

หมายถึง.....การไม่นิ่งดูดายเมื่อเจ้านาย  หรือสังคมชุมชนมีงานเพื่อส่วนรวม ควรรีบไปให้ความช่วยเหลือ     

 การนำไปใช้       เสนอตัวช่วยเหลือผู้คนในสังคมรอบข้าง ตามความสามารถ  อย่าให้เขาต้องเรียกหา   

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น”

ลำดับที่  170. “จิ๊นฮองหน้าเขียง”  

หมายถึง....การออกหน้ารับผิดชอบแทนผู้อื่น 

การนำไปใช้        อย่าเสนอตัวรับหน้าแทนผู้อื่นไปทุกเรื่อง  อาจพบความเดือดร้อนวุ่นวาย

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “หนังหน้าไฟ ”

ลำดับที่  171.  “เจ้าสอนอย่าเกี๊ยด”  

หมายถึง..... ผู้มีพระคุณหรือนายว่ากล่าวตักเตือน   อย่าโกรธหรือขัดเคืองใจควรน้อมรับคำสั่งสอน       

การนำไปใช้        ให้ความเคารพผู้มีพระคุณเมื่อท่านอบรมสั่งสอน

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “เจ้านายท่านสอน  อย่าทำงอนโมโห”

ลำดับที่  172. “จุหมาหน้อยขึ้นดอย” 

หมายถึง.....ถูกหลอกลวงให้มีความหวังแต่ไม่ได้รับรางวัลตามสัญญ

  การนำไปใช้      พิจารณาใคร่ครวญว่าเรากำลังโดนเขาหลอกอยู่หรือเปล่า เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “โดนหลอกใช้”

ลำดับที่ 173. “เจ้าน้องก็จั๊กไปตางซ้าย   เจ้าอ้ายก็จั๊กไปตางขวา  เจ้าน้องก็ว่าจะจี่   เจ้าปี้ก็ว่าจะเผา”

หมายถึง…มีความคิดเห็นไม่ตรงกัน  มีความขัดแย้งกันเสมอ 

 กำบ่าเก่าจึงว่า     “เจ้าน้องก็จั๊กไปตางซ้าย   เจ้าอ้ายก็จั๊กไปตางขวา  เจ้าน้องก็ว่าจะจี่   เจ้าปี้ก็ว่าจะเผา” 

การนำไปใช้        ควรใช้เหตุผลในการยุติข้อขัดแย้ง

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง  “มากหมอมากความ”

ลำดับที่  174.  “เจ๊าได้หลาย   ขวายได้หน้อย”  

หมายถึง....เริ่มงานก่อนย่อมได้งานมากกว่า   

การนำไปใช้       อย่ารอเวลาในการทำมาหากิน  รีบลงมือทำทันที

 เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “การเริ่มต้นที่ดีเท่ากับสำเร็จไปครึ่งหนึ่ง”

ลำดับที่  175.  “เจ๊าก็ว่ายังงาย    ขวายก็ว่าแดดฮ้อน”

หมายถึง.....คนขี้เกียจ  หาข้ออ้างเพื่อหลบเลี่ยงงาน 

กำบ่าเก่าจึงว่า     “เจ๊าก็ว่ายังงาย  ขวายก็ว่าแดดฮ้อน”           

การนำไปใช้       อย่าเป็นคนเห็นแก่ตัว อ้างโน่นอ้างนี่เพื่อเอาตัวรอดไปวันๆ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “ผัดวันประกันพรุ่ง”

ลำดับที่  176. “โจรปล้นยังเหลือเฮือนไว้      ไฟไหม้ยังเหลือแผ่นดิน 

แต่ก๋ารพนันมันกิน    แม้แต่แผ่นดินก็บ่ค้างอยู่” 

หมายถึง.....การพนันทำให้ทรัพย์สมบัติที่มีอยู่ทุกสิ่งทุกอย่างต้องสูญสิ้นไป  ไม่มีสิ่งใดเหลือเลย   

กำบ่าเก่าจึงว่า  “โจรปล้นยังเหลือเฮือนไว้  ไฟไหม้ยังเหลือแผ่นดิน  แต่การพนันมันกิน    

การนำไปใช้   อย่ายุ่งเกี่ยวอบายมุข การพนันทุกรูปแบบ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “หมดเนื้อหมดตัว”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “โจรปล้นเหลือบ้าน ไฟผลาญเหลือที่ดิน  การพนันผลาญสิ้นไม่มีเหลือ”

ลำดับที่  177.  “เจือสาดหลบขี้หมา”  

หมายถึง....ปกปิดความผิดของตนเองไว้  

การนำไปใช้      ควรกระทำแต่ความดี  ถ้าทำชั่วต้องทุกข์ใจตลอดเวลาเพราะคอยปกปิดความผิดของตนเอง  

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “เต่าใหญ่ไข่กลบ”

ลำดับที่  178. “ใจ๋ใสเป๋นบุญ   ใจ๋ขุ่นเป๋นบาป” 

หมายถึง.....จิตใจดีงามทำให้มีความสุข  แต่ใจอกุศล  มีความอิจฉาริษยาทำให้เกิดทุกข์  

การนำไปใช้        ควรมีความรู้สึกนึกคิดที่ดีงาม  มีความปรารถนาดีต่อผู้อื่น

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง    “กระทำความดี  ละเว้นความชั่ว  ทำจิตใจให้บริสุทธิ์”

ลำดับที่  179. “ใจ๋เจ้าใจ๋ไพร่   มันก็ห้อยอยู่ตี้เดียวกั๋น”

หมายถึง.....ไม่ว่าจะร่ำรวยหรือยากจน ทุกคนย่อมอยากหลุดพ้นจากความทุกข์และอยากพบแต่ความสุข  

กำบ่าเก่าจึงว่า     “ใจ๋เจ้าใจ๋ไพร่ มันก็ห้อยอยู่ตี้เดียวกั๋น” 

การนำไปใช้       รู้จักเห็นใจผู้อื่น

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “ เอาใจเขามาใส่ใจเรา ///ใจเขาใจเรา”

เทียบเคียงกำบ่าเก่า-คำไทยกลาง  “ใจนายหรือไพร่  ย่อมห้อยอยู่ใน   ตำแหน่งเดียวกัน”

ลำดับที่  180. “ใจ๋บ่แข็ง  บ่ได้ขี่จ๊างงา  ใจ๋บ่กล้า  บ่ได้เป๋นป้อเลี้ยง”

หมายถึง.....คนที่มีจิตใจเข้มแข็ง กล้าตัดสินใจ อดทนต่อสู้อุปสรรค ย่อมพบความเจริญก้าวหน้าในชีวิต         

การนำไปใช้       บางครั้ง  บางคราว  บางเรื่องบางราว  ต้องกล้าตัดสินใจ

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง   “โชคลาภบำเรอคนใจเด็ด”

ลำดับที่ 181. “เจื๊อบ่าแต๋งลาย    มันตึงบ่ขึ้นซั้ง” 

หมายถึง.....คนมีนิสัยขี้เกียจแม้ได้รับการสนับสนุนเพียงใด ก็ไม่พัฒนาตนเองให้เจริญได้ กลับทำตัวตกต่ำ กำบ่าเก่าจึงว่า   “เจื๊อบ่าแต๋งลาย มันตึงบ่ขึ้นซั้ง” 

การนำไปใช้      รู้คุณบิดามารดาญาติพี่น้องที่คอยสนับสนุน  ด้วยการทุ่มเทให้กับการเรียนมากที่สุด

เทียบสำนวน  สุภาษิต  คำพังเพย ไทยกลาง     “ขุนไม่ขึ้น///ขุนไม่เชื่อง///ไม่เอาถ่าน”